Lef, Ontboezemingen

Ocd ojee olé olé: een dag in mijn leven met een dwangstoornis

Hoe is het om normaal te zijn?

Wat denk je dan?

Hoe voelt het om niet voortdurend gespannen of met een angstig gevoel rond te lopen?

Wat doe je dan?

Gekke vragen? Voor jou misschien, maar ik zou het soms wel willen weten. Mensen hebben mij wel eens gevraagd hoe het is om een dwangstoornis te hebben. Vaak genoeg werd die vraag dan geformuleerd als ‘waar heb jij last van?’ Dat deed pijn want ik voelde me onbegrepen. Het ergste was, ik begreep het zelf ook niet. Laat staan dat ik onder woorden kon brengen wat er loos was. Ik kon het andere mensen dus ook niet echt kwalijk nemen dat het botste, dat ze me raar vonden.

Ocd olé olé

Nu, vele jaren verder, weet ik dat een dwangstoornis hebben helemaal niet zo raar is. Heel veel mensen hebben in meer of mindere mate last van een obsessief-compulsieve stoornis (ocs, maar meestal wordt de Engels afkorting ocd gebruikt), zoals het tegenwoordig officieel heet. Maar zelfs na 10 jaar therapie denk ik bij vragen van mensen naar het hoe en wat van mijn dwang nog vaak genoeg: geen idee eigenlijk…. zo ben ik gewoon…

Drang naar dwang

Een dwangstoornis heb je voor het leven. Net zoals een verslaving eigenlijk. Je kunt de dwang of drang onder controle krijgen maar nooit helemaal. Altijd blijft het op de loer liggen. Een zwak punt, met het risico dat het weer de kop op steekt juist op de momenten dat je het wat moeilijker hebt (of, gek genoeg, als het juist helemaal fantastisch met je gaat). Dat komt omdat de dwang meestal jarenlang een diepgeworteld leefpatroon is geweest. Een coping mechanisme. Dat verdwijnt nooit helemaal uit je systeem. Als je wat minder stevig in je schoenen staat, de dingen anders dan anders gaan, verval je makkelijk in oude patronen; in vertrouwde dwanghandelingen en -gedachten.

Na tien jaar therapie ben ik dus nog steeds niet helemaal van mijn ocd af. Wel heb ik veel geleerd over waarom ik er last van heb, hoe mijn dwanggedrag er stiekem is ingeslopen en wat ik kan doen om mijn ‘dwangen’ onder controle te houden/krijgen – wat op zich een ironisch kunstje is, want een dwangstoornis ontstaat meestal uit de behoefte naar meer controle, maar dat terzijde -. Een andere keer vertel ik meer over het waarom en hoe, wat ik met deze blog vooral wil doen is het antwoord geven op die vraag hoe het is om een dwangstoornis te hebben.

Ocd ojee

Omdat ik nog steeds niet echt kan omschrijven of uitleggen hoe het is – voor mij is het ‘gewoon’, en hoe omschrijf je ‘gewoon’?? – heb ik bedacht dat ik het jullie ga laten zien door jullie mee te nemen op virtuele meeloopstage in mijn leven, op een dood-gewone dag. Best wel spannend eigenlijk, bedenk ik me nu. Ik heb nog nooit zo in detail over mijn specifieke dwanghandelingen verteld. Mijn psychiater weet natuurlijk een heleboel en mijn ouders en broer hebben het van dichtbij meegemaakt, maar daarmee houdt het wel zo’n beetje op.

Schaamte

Ik schaam me er niet voor dat ik een dwangstoornis heb, maar ik schaam me vaak wel voor de specifieke handelingen die ik doe. Ik probeer mijn gedrag toch meestal verborgen te houden en onopvallend uit te voeren (wat overigens een illusie is, weet ik nu, mensen hebben vaak meer in de gaten dan je denkt, hoe heimelijk je ook doet – of juist daardoor?). Aan de andere kant denk ik ook dat ik juist dóór mijn dwanggedrag weinig schaamte meer ken: die dwanghandelingen die ik doe zijn zo ‘gek’, daarbij valt gekkigheid als keihard zingen in de Kruidvat in het niet bijvoorbeeld. Maar ik dwaal af, een dag in mijn leven met een dwangstoornis dus, daar gaan we:

[Tussen haakjes: ik ben niet representatief voor alle mensen met een dwangstoornis. Ocd heb je in ontzettend veel verschillende soorten, maten en uitingsvormen. Wat ik doe, kan dus totaal anders zijn dan wat een ander persoon met dwang doet.]

Een dag in mijn leven met een dwangstoornis

Te laat, te laat!

Mijn wekker staat op werkdagen ingesteld op 06.30 uur… en op 06.35, 06.40, 06.45, 06.55, 07.00 en 07.15 uur. Ik ben als de dood dat ik door de wekker heen zal slapen. Of dat de wekker om een of andere reden niet afgaat. Dus ‘s avonds voor het slapen gaan, controleer ik ook een paar keer of alle wekkers op mijn telefoon wel aangevinkt staan en of het geluid niet te zacht staat. Meestal wordt ik de volgende ochtend vóór de eerste wekker aan al wakker, dankzij één van mijn uitgehongerde katjes of omdat ik moet plassen….

Als er maar niet met de katjes gebeurt…

Om 07.25 moet ik de deur uit en zo’n vijf tot tien minuten daarvoor begint voor mij het belangrijkste en moeilijkste dwangritueel van de dag. Ik vind het vreselijk om de deur uit te moeten. Niet omdat ik bang ben voor de buitenwereld, maar omdat ik bang ben dat er iets vreselijks gebeurt als ik weg ben. En dan vooral; dat er iets ergs gebeurt met mijn katjes. Die gedachte daar krijg ik het spaansbenauwd van, ik ben ervan overtuigd dat ik dat het niet zou overleven als iets ze zou overkomen – is niet zo, maar zo voelt dat dus.

Bang voor brand en andere rampen

Dus, om mogelijke rampen, zoals brand of een gasexplosie, te voorkomen doe ik het volgende:

  • ik haal de lampjes op mijn nachtkastje van de stroom af (ik heb zo’n stekkerdoos met aan-uit-knop) en probeer de schakelaar van de lampjes een paar keer om er zeker van te zijn dat ze echt uit zijn. Andere lampen in huis laat ik met rust, vraag me niet waarom, geen idee
  • ik controleer of de wasmachine en droger wel uit zijn (geen lampjes die branden), ook als ik ze de vorige dag niet heb gebruikt
  • ik haal de stekkers van de waterkoker en de broodrooster uit het stopcontact
  • mijn webcam mag aanblijven, daarmee kan ik af en toe kijken of de katjes nog leven
  • ik controleer of het gasfornuis uit is; ik voel aan de knoppen of ze echt helemaal uitgedraaid zijn, hou mijn oor en neus bij de branders of ik geen gas hoor of ruik, ik zak op mijn hurken zodat ik op ooghoogte ben met de knoppen en kijk of ze allemaal precies omhoog wijzen ( de uit-stand), ik voel nog een keer aan de knoppen, ik luister en ruik ik, ik voel aan de knoppen, ik zak op mijn knieën, ik luister en ruik…. enfin, dit gaat een poosje zo door, afhankelijk van hoe gestrest ik mij voel en hoeveel tijd ik heb. Hoe meer tijd ik heb, hoe meer ik controleer en hoe hoger mijn stressniveau stijgt. Grap van de eeuw van ocd: je doet die dwanghandelingen om zeker te zijn, om controle te krijgen, maar je wordt er juist heel erg onzeker van en je gaat twijfelen aan jezelf. Je wil 100 procent zeker van je zaak zijn, liefst nog meer dan dat. Daarom is het niet genoeg om één keer het gas te controleren. Het moment dat ik omhoog kom van het fornuis, denk ik: heb ik dat wel goed gevoeld, gehoord, geroken? Ben ik tijdens het vooroverbuigen niet per ongeluk tegen een knop aangekomen en heb ik zo het gas aangedaan? … En inderdaad, dit is allemaal niet logisch: voor gezond verstand en kansberekening is op dat moment geen plaats in mijn hoofd. Of beter gezegd, ik heb er geen boodschap aan. Ik wéét dat het onzin is wat ik doe, maar stel dat …..
  • als het dan echt tijd is om te gaan, geef ik de katjes wat snoepjes en knuffel ze. Ik kan niet de deur uit zonder dat gedaan te hebben.
  • ik sluit de deur tussen de gang en de rest van het huis af terwijl ik ‘Tot vanmiddag’ en ‘Ik hou heel veel van jullie’ naar de katjes roep. Ik loop de trap af naar mijn voordeur en probeer de stortvloed aan angstaanjagende beelden te doorstaan: beelden van mijn katjes die half verbrand onder het puin liggen bijvoorbeeld. Ik overdrijf niet, dat is wat ik zie. Probeer dan maar eens te denken, ‘Ach wat een onzin, er is echt niks aan de hand, loopt wel los’. Meer dan eens komt het dus voor dat ik rechtsomkeert maak en nog een keer mijn gasfornuis-controle uitvoer. Het gasfornuis is op dit moment mijn nemesis en ik ben heel bang voor brand en explosies. Nieuwsberichten daarover bevestigen mijn angst. Jij zegt: de kans is zoooo klein. Ik zeg: maar het kan dus wel gebeuren!
  • heb ik het naar beneden gered dan moet ik ervoor zorgen dat de voordeur goed is afgesloten. De sleutel omdraaien en het slot horen klikken is niet genoeg. Ik moet een paar keer flink aan de deurknop rammelen en met mijn volle gewicht tegen de deur leunen om zeker te weten dat ‘ie echt dicht is. Op dit moment ‘moet’ / weet ik deze handeling te ‘beperken’ tot 6 keer rammelen. Soms als ik een paar stappen de straat op ben, vliegt het me toch weer aan (die rampbeelden) en moet ik terug. Als ik stevig doorstap en mezelf afleidt met de luisterboeken van Harry Potter (de zalige stem van Stephen Fry to te rescue), zakt de spanning na een tijd en heb ik het ergste van de dag gehad (tenzij ik er later op de dag nog een keer uit moet natuurlijk….)

Matigjes dwangmatig

Onderweg naar werk en overdag heb ik niet heel veel last van dwanghandelingen (meer). Het ‘enige’ dat ik hoef te doen is verscheidene malen goed de ritsen van mijn tas controleren (kijken, voelen, tas om, tas af, voelen et cetera) voor ik op de fiets stap. Ik heb dan ook slechts een ‘matige’ obsessieve-compulsieve stoornis, aldus mijn psychiater. Dat wil zeggen, mijn dwanggedrag is niet zo ernstig dat ik niet meer kan functioneren en ‘normale’ dingen kan doen als werken of sociaal contact onderhouden. Mijn handelingen nemen per keer relatief weinig tijd in beslag (het komt zelden voor dat ik de trein echt mis… maar ik ben wel altijd overal te laat); de gasfornuis-inspectie, het ritueel dat bij mij nu de meeste tijd kost, duurt maximaal zo’n 10 tot 15 minuten, maar er zijn uitschieters op ‘slechte’ dagen.

Het is ook niet zo, dat je als je bij mij thuiskomt direct merkt dat ik een dwangstoornis heb. Het is een grote bende bij mij thuis, want ik ben een chaoot, een rommelpot en ik kan niets weggooien. Alle spulletjes netjes recht en gesorteerd zoals boven op de foto, iets wat veel mensen met dwangmatigheid associëren, zie je bij mij dan ook niet…behalve dan de stapels boeken op mijn nachtkastje.

Ik ben wel benieuwd naar wat jullie, ‘normale’ mensen vinden. Denken jullie bij mijn verhaal tot nu toe, mwah valt wel mee? Of toch, knettergek die meid! Ik vond het best ongemakkelijk om mijn ochtendritueel uit de doeken te doen. Woorden maken het opeens ‘echt’ en het komt naar mijn gevoel zoveel ge-stoorder over dan ik het zelf ervaar…. Zou het tof vinden als jullie je eerlijke (en respectvolle aub) mening willen geven in een comment hieronder!

Lage tolerantie voor ongemak

Op werk valt het dus ook mee. Ik heb een labello-verslaving, ik kan echt niet zonder lippenbalsem, maar dat heeft niets met dwang te maken. De handcrème waar ik niet zonder kan dan weer wel. Ik was best vaak mijn handen. Niet uit smetvrees  – ik eet gerust een boterham die op de grond is gevallen – maar als ik iemand die ik niet ken of niet leuk vind een hand heb moeten geven, dan wil ik graag even mijn handen wassen bijvoorbeeld. Kan niet goed zeggen waarom. Door dat vele handen wassen voelen mijn handen gauw strak en droog en dat haat ik. Nu ik dit zo schrijf heeft (mijn) dwangstoornis denk ik ook veel te maken met een lage tolerantie voor ongemak…

Contactcontrole

Dat niet in contact willen komen met ongemakkelijke of vervelende dingen, heb ik overal. Mij zul je dus ook niet snel in een kringloopwinkel treffen. Al die spullen die door andere mensen zijn gebruikt en weet jij veel wat ze er mee hebben uitgespookt. Hoe vaak het ook is gewassen, het is het idee, daar gruw ik van. Ik heb het zelfs thuis. Ik woon in een huurhuis en in de gang ligt nog het tapijt van de vorige (en vorige, vorige, vorige bewoners). Echt het meest lelijke, aftandse en versleten tapijt ever. Natuurlijk heb ik dat schoongemaakt toen ik hier kwam wonen, maar toch… als ik om een of andere reden genoodzaakt was met mijn sokken over dat tapijt te lopen, moet ik op de drempel daarna mijn sokken uit en andere aan. No way, dat ik met die ‘besmette’ sokken in bed zou stappen!

Vroeger op de middelbare school, toen mijn obsessieve-compulsieve stoornis echt de kop op begon te steken, had ik tijdens de lessen altijd mijn schooltas op schoot, nooit op de grond. Zeker niet tijdens de lessen die ik naar vond (alle lessen met óf een stomme leraar, óf bètavakken  – vaak vielen die twee zaken samen trouwens) en liep ik over de gang met mijn armen om mijn lijf geslagen om mezelf te ‘beschermen’. Trapleuningen raak ik ook niet aan. Deuren van openbare toiletten open ik mijn mijn elleboog of met mijn mouw om mijn hand. Kan het echt niet anders, (haat aan festivaldixie’s), dan heb ik een flesje handgel bij me…

Allemaal een beetje obsessief

Nu denk je misschien: hee, sommige van die dingen herken ik wel, dat doe ik ook! Heb ik dan ook een dwangstoornis?

Dat hangt ervan af. Alle mensen kennen denk ik wel een vorm van dwangmatigheid of obsessie, of hebben last van eigenaardige trekjes (het moet precies zo en niet anders!) Wie heeft niet wel eens gedacht: verdorie, heb ik het koffieapparaat wel uitgezet? En dat die twijfel dan blijft knagen… Of je een stoornis hebt, hangt af van de mate en ernst van je handelingen. In hoeverre ze je dagelijks leven beïnvloeden. Een kwestie van gradatie dus. Weten hoe het voelt om ocd te hebben is dus wellicht helemaal niet zo moeilijk. Het voelt zoals piekeren in de nacht, als je steeds maar afvragen of je de lichten van de auto wel hebt uitgeschakeld, om geen rust in je lijf te hebben tot je dit of dat gedaan hebt…

Dat gevoel, en dat dan keer 10.

Gedachteloos ont-dwangen

Het gekke is, dat mijn dwang niet altijd hetzelfde is geweest. In mijn vorige huis controleerde ik nooit het gas, kwam niet in mij op! En toen ik hier pas woonde, moest ik ook altijd de tussendeur naar de gang tig keer checken uit angst dat de katjes de hele dag in de gang opgesloten zouden raken. Dat was van de een op de andere dag over en nu controleer ik die deur nooit meer. Wat het was waardoor de knop omging? Geen flauw idee. Ik besefte op een dag opeens dat ik het niet meer deed. En dat is het andere vreemde aan (mijn) dwang. Je zou zeggen dat als je heel bewust controleert, dat je jezelf daarmee verzekerd en geruststelt, maar zo werkt het dus niet.

Dwang is als een muggenbeet. Ben je geprikt, dan heb je sterk de behoefte aan dat plekje te krabben. Vaak wordt de jeuk daardoor alleen maar erger! Je kunt die muggenbult beter met rust laten dan zakt de jeuk vanzelf, maar ooo wat is dat moeilijk!

Elke keer als je toegeeft aan dwang, – aan die jeukende muggenbult krabt – , jaag je de onrust en spanning op. Er bewust mee bezig zijn, ‘mindful’ zijn, doet daar vaak nog een schepje bovenop. Bij mij werkt het veel beter als ik afgeleid ben, als een kip zonder kop moet haasten om de deur uit te komen bijvoorbeeld. Dan vergeet ik dingen en sla ik handelingen over (vandaar ook de kwalificatie ‘matige stoornis’, iemand met ernstige dwang zou NOOIT iets vergeten). Krijg ik wel een hartverzakking als bij thuiskomst blijkt dat de stekker van de waterkoker nog in het contact zit, maar dan zie ik wel dat het dus kan en niet erg is.

Weer een ramp overleefd…

Dus, en hoe was de virtuele meeloopstage, het kijkje achter mijn dwanggordijn? Herken je iets in mijn verhaal of komt het je allemaal knettergek voor? Laat het vooral weten! Een andere keer vertel ik hoe je een (matige) dwangstoornis onder controle kunt krijgen én hoe je het beste met iemand met ocd kunt omgaan.

 

11 thoughts on “Ocd ojee olé olé: een dag in mijn leven met een dwangstoornis

  1. Interessant om op deze manier mee te kijken in je leven en dat je je zo openstelt. Ik herken wel een paar kleine dingetjes. Zo controleer ik voor ik thuis wegga altijd het gas, of de balkondeur op slot zit (al heb ik die niet gebruikt) en nadat ik de voordeur dichttrek duw en trek ik er nog heel veel keer aan terwijl ik in mijn hoofd de dag zeg in combinatie met de zin ‘de deur zit op slot’. Ik heb er geen last van verder, mijn vriend maakt wel eens grapjes dat ik de voordeur er nog eens uittrek. De grap dat het gas openstaat, heeft hij uit zijn repertoire geschrapt, waarschijnlijk is hij het zat dat ik dan ook echt terugga om te kijken, haha. Ik vind je dus zeker niet knettergek.
    Shirley onlangs geplaatst…Hoe ik bij Oost-Canada als vakantiebestemming terecht kwamMy Profile

  2. Zeker niet knettergek. Veel dingetjes zijn-in minder hevige mate- herkenbaar. Ik denk dat iedereen wel wat dwangmatigs heeft, ik ten minste wel, alleen kan ik er mee stoppen en er om lachen, dan helpt mindfulness zeker wel. Dapper om zo’n inkijkje te geven. Go , girl!

  3. Heeeel erg interesssant om te lezen en vooral: je bent niet knettergek. Ik herken eerlijk gezegd best veel en dan vooral je ritueel met het gasfornuis. Ik heb dan wel geen ocd (of iig, dat is nooit vastgesteld), maar toen ik in Heerenveen/Groningen nog een gasfornuis had werd ik er helemaal gek. van. Continu dacht ik dat ik vergeten was om het gas uit te zetten of dat er een gaslek was en dat Buttons (en Fabrizio) dood zouden gaan. Nu hebben we gelukkig een inductiekookplaat en heb ik díe stress niet meer, maar destijds was ik daar ook veel mee bezig. Nu hebben we een timer in één van onze lampen in de woonkamer en die timer maakt een beetje een raar geluid als je ‘m aanzet, dus tegenwoordig ben ik bang dat het huis daardoor afbrandt en controleer ik constant P2000….

    Ook de voordeur is altijd wel een dingetje, maar vooral als ik alleen de deur uit ga. ‘S ochtends vroeg moet ik heel bewust al sloten dicht doen anders heb ik in mijn hoofd zitten dat de deur nog wagenwijd openstaat. En ik moet altijd een paar keer aan de deur trekken omdat ik zeker wil weten dat ‘ie dicht zit.
    Johanne onlangs geplaatst…10 dingen die mijn maand nóg beter maakten | FebruariMy Profile

  4. Heel veel dingen zijn herkenbaar die je schrijft .Vaak niet te begrijpen voor buitenstaanders .Ik ga geen lang verhaal over mezelf vertellen maar ik herken veel in wat je voelt en doet .Ik heb zelf helaas ook een angst en paniek stoornis dus niets is mij vreemd
    Elisabeth

  5. Lieverd wat stel je je zelf kwetsbaar op. Mooi.en gek ja gelukkig ben je dat dat maakt jij jij. Iedereen heeft wat dus …….gaaf dat je alweer zo ver bent. En zoals jij inzit over je kats zit ik in over mijn boys dus…….liefssss

  6. Yep. Definitely. Knet-ter-gek! ???? Ik moet nu gelijk denken aan liedje van Elly en Rikkert: ???? We hebben allemaal wat, we zijn allemaal raar, en toch zijn we broertjes en zusjes ???? Iedereen heeft wel iets (zonder het te bagatelliseren). Kunst is om als mens niet veroordelend te zijn, maar omarmend! Vinden we soms best moeilijk, maar met zo’n kwetsbaar schrijfsel als dat van jou kunnen we weer een stapje verder gaan ????.

  7. Superinteressant om te lezen! Lijkt me best vermoeiend. Ik heb zelf ook wel zulke trekjes, zoals iedereen denk ik. Ik check alles ook héél vaak, heb mijn apps op kleur gesorteerd (oeps), en ben best wel een planner. Maar het is niet echt dwangmatig, ik kan het ook best laten. Ik denk dat ik gewoon graag georganiseerd ben 🙂
    Sam – singlereadytomingleblog onlangs geplaatst…Strengths & weaknessesMy Profile

  8. Helemaal niet gek.. .wel fier dat je dit durft te delen. Ik heb zelf ook een OCS nl.vooral smetvrees….en begrijp je verhaal dus helemaal….!
    Ik hoop vooral voor jou dat je een goede ‘thearapie’ hebt, die je dwang toch in het matige kan houden….
    Ik probeer al 25j.allerlei behandelingen/ therapieën uit en boek met niets winst….Soms ben ik ten einde raad!
    Jouw verhaal doet me dus wel iets! Top….dat je het deelt….niets lijkt me vreemd aan je verhaal. Ik wens je het allerbeste toe!

  9. Hi! Ik zou heel graag met je in contact willen komen!

    Het is namelijk alsof ik mezelf hoor praten. Álles is bij mij hetzelfde, ook de katjes. Het enige waar ik minder last van heb is de smetvrees wat betreft je tas e.d. Wel was ik vaak mijn handen, zijn ze dus altijd droog en leef ik op handcreme. Alles herken ik, vooral het ergste moment van de dag, de deur uit moeten. Vaak stel ik het boodschappen doen ook uit, omdat het zo’n gedoe is. Ff naar de schuur beneden? Neehoor, ik ga wel wanneer ik toch sowieso al de deur uit moet. Het helpt inderdaad bij mij ook wanneer ik het weggaan uitstel tot het aller-allerlaatste moment zodat ik alles wel snel móet checken. En zoals je schrijft, kom ik bij thuiskomst er bijvoorbeeld achter dat ik een bovenraampje niet dichter heb gedaan (want anders zouden de katten kunnen ontsnappen.. terwijl ze nog nooit een poging naar de raampjes hebben gedaan, maar goed). Zo heb ik nog 100 andere scenario’s wat betreft de katten. Zo moet de opening van mijn dekbedovertrek en kussensloop bij weggaan helemaal afgesloten/opgevouwen liggen, de katten zouden erin kunnen kruipen en stikken. Ook al weet ik dat dit niet zal gebeuren, maar wat als.. Ook bepaalde lichtknopjes check ik 100x (van de bergkast) en de andere 0. Het ergste is het controleren of de deuren goed dicht zitten, vooral die van naar het balkon.

    Ik heb al last van ocd zo lang ik mij kan herinneren. Mijn vroegste herinnering is van toen ik ongeveer 7 was. Ik ben nu bijna 27. Ik was er een tijdje aardig van af, tot ik mijn 2 katjes in huis nam. Toen begon de angst en de controleproblemen weer.

    Ik zou graag een keer met iemand zoals jij er over willen praten! Ookal is het een oud bericht en lees je mijn reactie misschien niet.

    Groetjes, Latisha

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

CommentLuv badge

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.