Voor veel mensen levert de coronacrisis die nu onze alomvattende realiteit lijkt te zijn, veel stress op. Het gewone leven staat opeens op zijn kop en maakt plaats voor onzekerheid, zorgen, verveling, frustratie, eenzaamheid… Flink wennen, voor de meeste mensen. Maar wat als je altijd al leeft met angst? Met dat gevoel van dreiging dat iedereen nu lijkt te voelen door het coronavirus? Wat doe je als je al een angststoornis (ocd) hebt en er komt een onbekende vijand ter grootte van een pandemie langs om er nog een schepje boven op te gooien?

Maandag 23 maart 2020. Mijn thuiswerkdag zit erop. Na acht uur typen kan de laptop eindelijk weer uit. Ik trek meteen mijn wandelschoenen aan en vlucht het bos is, hier in Drenthe kan dat gelukkig zonder al te veel mensen tegen te komen. Even geen coronanieuws meer (oja, ik heb een andere baan, beter gezegd: mijn oude baan terug, leg ik later uit). Ik kan het C-woord niet meer zien of horen! Even mijn pijnlijke schouders en onderrug loslopen. Frisse lucht, zon, fluitende vogeltjes.

Weer thuis komt er een appje van een collega binnen in de groepsapp: ‘Moet ik uit de persconferentie opmaken dat we ook tot 1 juni thuis moeten werken?’ Met lood in de vingers zoek ik toch maar de NOS-livestream van de persconferentie op. Rutte, Grapperhaus, De Jonge en Van Rijn, ze spreken ons streng toe: de coronamaatregelen worden verder aangescherpt, boetes voor wie de boel nog steeds niet serieus wil nemen en tot 1 juni worden alle evenementen geschrapt.

‘1 juni…’

Mijn hart bonkt een keer extra hard en slaat daarna een slag over. Iemand grijpt mijn ingewanden beet, knijpt ze fijn en wringt ze uit als een vaatdoekje na het afwassen. De druk op mijn borstbeen neemt toe. Mijn keel verkrampt. Ik slik. En een huilbui barst naar buiten.

Een paniekaanval. Niet zo heftig zoals andere mensen met een angst- of paniekstoornis soms ervaren, mijn fysieke reacties op angst zijn altijd relatief mild geweest gelukkig, maar toch. De mededelingen en de toon van de persconferentie maken me onbeschrijfelijk verdrietig en bang. Honderden gedachten schieten door mijn hoofd. Het duurt dan ook een dag voor ik ontward heb wat er precies met me aan de hand is en waarom de altijd al aanwezige angst me nu even teveel werd.

Sluimerangst en acute angst

Onwerkelijk, raar, bizar, ongekend, angstig. Het zijn woorden die je nu voortdurend leest of hoort in beschrijvingen van deze hele coronasituatie. Wat ik zelf nog het meest surrealistisch vind, is dat ik met mijn angstige karakter en diepe neiging tot rampdenken opeens ‘normaal’ ben.

Ik ben niet meer uitzonderlijk bang vergeleken met andere mensen; heel veel mensen om mijn heen voelen de dreiging die – letterlijk en figuurlijk – in de lucht hangt. Heel veel mensen voelen zich onzeker en bang voor de toekomst, geplaagd door schrikbeelden van wat ons mogelijk te wachten staat. Vragen zich af: wat gaat er met mij en mijn naasten gebeuren, komt het ooit nog goed?

Angst: het nieuwe normaal

En dan is al jaren een angststoornis hebben opeens een ‘voordeel’  geworden. Want hoe gek het ook klinkt, alles went, zelfs angst. Dat noem ik sluimerangst. Het zit er altijd, ergens in je achterhoofd, onder in je buik. Daar zit het lekker te zeuren en te jennen als een verrekte spier in je nek of een trillend ooglid. Heel vervelend maar na verloop van tijd sla je er niet altijd acht meer op. Dat gevoel van dreiging, van naderend onheil, de angst voor het onbekende die velen nu acuut ervaren, is voor mij niet nieuw. (En als ik heel eerlijk ben, denk ik nu soms heel gemeen: weten jullie ook eens hoe dat voelt!). Ik ben het gewoon.

Wat niet wil zeggen dat ik nu door de uitbraak van het coronavirus geen acute angst ervaar, integendeel. De coronacrisis doet er bij mij ook zeker een flink schepje bovenop. En af en toe, zoals tijdens die persconferentie, net even een schepje teveel. Dan vliegt de angst me naar de keel en volgt een paniekaanval.

Wat doet de angst voor corona met mij?

Waarom juist op dat moment? Zoals zo vaak het geval is, zat het ‘m in de optelsom aan gedachten die in mijn hoofd kortsluiting veroorzaakten. Op het moment van de persconferentie zelf was er namelijk niet zoveel engs aan de hand: ik lag veilig en gezond in bed, de verscherpte maatregelen kwamen niet onverwacht en deze zullen voor mij persoonlijk niet eens zo gek veel veranderen.

Als introverte huismus/kluizenaar vind ik het prima om veel alleen te zijn. Ik vind het ook heerlijk dat het zo stil is op straat en heel veel verplichtingen noodgedwongen zijn weggevallen. In plaats van vroeg opstaan om naar mijn werk te reizen, moe thuiskomen en dan nog naar sport of een andere afspraak moeten, zit ik nu in mijn pyjama achter de laptop, wandel na werk een uur alleen in het bos en ben toch nog voor etenstijd weer thuis zodat ik de hele avond voor mezelf en de katjes heb, in bed met een boek. Afgezien van het thuiswerken lijkt elke avond net weekend!

Van sluimerangst de gedachtenafgrond in

Wat de persconferentie bij mij deed was mijn sluimerangst wakker prikkelen en flink opblazen tot een verlammende vlaag van acute angst. ‘1 juni’. Het noemen van die datum deed me even goed beseffen: dit is ernstig en het gaat nog een hele poos duren voor we hieruit zijn.

Dat wist ik natuurlijk al, maar met die datum werd het concreet en nog maar weer eens extra onderstreept. Bovendien zagen we hier niet de overheid die lange tijd maar bleef roepen ‘Geen paniek, jongens. Alles onder controle’. Nee, het is nu menens en de grote jongens zijn bang, als we dit niet met z’n allen serieus gaan nemen dan loopt het hopeloos uit de klauwen en zijn de gevolgen niet te overzien.

En toen gebeurde het, mijn gedachten sloegen op hol:

 

Ik denk aan mijn ouders en de mogelijkheid dat ze ziek worden.

Ik denk aan de hartverscheurende en schrijnende verhalen uit China en Italië, en stel me voor dat zo’n verhaal over ons gaat.

Ik denk aan mijn familieleden die in de zorg werken, ‘aan het front’ zoals we dat tegenwoordig noemen, en wat ze daar allemaal te zien en te verwerken krijgen.

Ik denk aan al die zorgmedewerkers en maak me zorgen over de grote (mentale) last die op hun schouders ligt.

Ik voel mee met het verdriet van zovele mensen die hun dierbaren al zijn verloren aan het virus, zonder dat ze afscheid hebben kunnen nemen. Dat is toch onverdraaglijk?

Hoe lang gaat dit nog duren, welke verschrikkingen staan ons nog te wachten?

Ik denk aan degene die ik zo graag zie en nu zo mis, hoe lang houden we het vol?

 

Angstige gedachten

Ik kan zo nog wel even doorgaan maar het idee is duidelijk, denk ik, en ik wil jullie niet meesleuren in mijn gedachtenafgrond. Want dat is wat angst in veel gevallen is. Geen reële angst voor een gevaar dat zich op precies dat moment aandient – een bloeddorstige grizzlybeer die de kamer in komt bijvoorbeeld – maar een angst die je jezelf letterlijk aanpraat door gedachten.

Hersenspinsels over wat er mogelijk allemaal zou kunnen gebeuren.

Herinneringen aan wat er vroeger gebeurd is.

Je bent niet bang voor wat er NU op dit moment is – op dit moment ben je gewoon een vrouw in bed die een persconferentie kijkt op haar telefoon, niet meer, niet minder. Het zijn al die gedachten die je bang maken. Vooral de conclusies en oordelen die je aan die gedachten verbindt:

 

Als mijn ouders of mijn familie wat overkomt, dan kan ik dat niet aan.

Het verdriet en de last die andere mensen nu te verduren krijgen, is te groot voor mij, als mij dat zou overkomen, zou ik het niet overleven.

Ik moet meer doen om te helpen, ik doe niet genoeg om te helpen.

Wat als het mijn schuld is dat er mensen ziek worden omdat ik even niet heb opgelet. Dan heb ik iets verschrikkelijks gedaan. Onvergeeflijk!

Ik mag het niet fijn vinden dat het nu zo lekker stil is op straat, terwijl zo veel mensen in eenzaamheid zitten door deze maatregelen.

Zo lang elkaar niet kunnen zien door quarantaine is gevaarlijk voor relaties. Uit het oog uit het hart! 

Straks heb ik geen werk meer en wat dan? In deze situatie is nieuw werk vinden onmogelijk en dan raak ik alles kwijt.

 

Angst voor het lijden

Zomaar wat voorbeelden die door mijn hoofd speelden. Voor al deze gedachten geldt: ze zijn op dit moment niet waar. Ze kunnen waar worden en in sommige gevallen kun je actie ondernemen om daar wat aan te doen, maar in de meeste gevallen kun je er niks aan doen. Het heeft dus ook geen zin om daarover na te denken (en te piekeren en je zorgen te maken et cetera). Zoals mijn moeder altijd zegt: de mens lijdt het meest, door het lijden dat men vreest…

Een advies dat ik vroeger verfoeide; ik ben heus niet gek, ik weet ook wel dat zorgen maken niet helpt, het gebeurt gewoon en het betekent dat het je tenminste wat doet!

Soms denk ik nog steeds zo, maar ik begin ook te accepteren dat ik ergens wel een wens tot magisch denken in me heb. Dat ik stiekem denk, zolang ik me er zorgen over maak, gebeurt het niet echt. Of: ik kan niet anders doen dan me zorgen maken, als ik me zorgen maak, dan doe ik tenminste nog iets.

Piekeren houdt ongeluk niet op afstand, integendeel

Leuk bedacht, maar in werkelijkheid houd je met je zorgen maken het ongeluk niet op afstand. Met je geen zorgen maken overigens ook niet, maar het scheelt tot die tijd veel energie. Het enige wat je kunt doen, is erop vertrouwen dat als de tijd komt, je vanzelf in actie komt. En daar zorgt de reële angst dan weer voor.  De enige soort angst die nog een beetje nut heeft, ook wel bekend als adrenaline. Die natuurlijke reactie zorgt ervoor dat je als het erop aankomt helemaal in het NU bent en doet wat je kunt doen.

Nu, in tijden van corona en op momenten dat de angst mij verlamt, helpt het mij daarom ook om mezelf eraan te herinneren dat het op dit moment goed met mijzelf en mijn geliefden gaat. Dat ik door mij te houden aan de maatregelen eraan bijdraag dat dat ook zo blijft. Wat er daarna gebeurt?

 

What’s coming, will come. And we’ll meet it when it does

J.K. Rowling, Harry Potter and the Goblet of Fire

 

Wat kun je doen tegen angst, zorgen en eenzaamheid in tijden van corona?

Makkelijker gezegd dan gedaan natuurlijk, stoppen met je zorgen maken. Ik zou geen angststoornis hebben als dat me makkelijk afging. Dus hoe doe je dat dan en wat kun je doen op de momenten dat het niet lukt?

Hulplijnen voor mensen met psychische klachten

Ik ben natuurlijk geen psycholoog of wat dan ook, ik kan je alleen vertellen hoe ik zelf met mijn angsten omga in deze coronacrisis. Heb jij last van psychische klachten – angst, depressie, dwang – 0f voel je je erg eenzaam? Ik wil je op het hart drukken om erover te praten en zo nodig deskundige hulp te zoeken. Ik zelf heb er enorm veel aan om elke week te bellen met mijn coach nu ik niet naar haar toe kan en ook heb ik elke dag contact met de mensen die mij dierbaar zijn – allemaal via Whatsapp, social media of videobellen maar dat maakt niet uit. Het gaat om het luisterend oor, even je hart kunnen luchten en de verbinding voelen met iemand anders.

Heb je geen therapeut, coach of een familielid of vriend(in) met wie je kunt praten? Er zijn nu speciale hulplijnen geopend waar je terecht kunt.

Bijvoorbeeld MIND Korrelatie, een hulplijn voor mensen met psychische klachten: medewerkers van MIND Korrelatie zijn elke dag tussen 09.00 en 18.00 uur bereikbaar via telefoon (0900-1450, €0,15/min), chat (tot 17:30 uur),WhatsApp en mail. Ook organiseert MIND elke dag een livestream met experts en ervaringsdeskundigen en is er een app voor contact met lotgenoten.

Ook het Rode Kruis heeft speciaal voor de coronacrisis een hulplijn geopend. Medewerkers bieden een luisterend oor, advies en praktische hulp aan mensen die in quarantaine of thuisisolatie zitten. Bellen kan tussen 09.00 en 21.00 uur en op zaterdag tussen 10.00 en 16.00 uur naar 070-4455 888. Ben je doof of slechthorend? De Rode Kruis Hulplijn is ook bereikbaar door via WhatsApp een berichtje sturen op 06 5781 3499.

Beperk het nieuws, vermijd social media (behalve Fred van Leer)

Overal, altijd, wie je ook spreekt, wat je ook leest, ziet of hoort, het gaat nog maar over een ding: corona. Het lijkt wel alsof er niets anders meer op de wereld bestaat dan het coronavirus. De hoeveelheid informatie die dagelijks op ons afkomt is overweldigend. We zien door de bomen het bos niet meer. Wat is waar en wat is nepnieuws? Hoe moeten we al die cijfers, analyses en adviezen duiden? Het coronanieuws is een virus op zichzelf geworden en infecteert ons brein met een verlammende angst. Mijn advies: beperk de hoeveelheid nieuws die je tot je neemt tot het hoognodige.

Overkill aan coronanieuws is funest (en: oja, ik heb een andere baan)

Ik weet zelf hoe funest die overkill aan informatie is. Vorig jaar april begon ik bij een nieuwe werkgever  maar helaas overleefde dat bedrijf de stikstofcrisis niet. Een geluk bij een ongeluk: ik kon meteen tijdelijk terugkomen bij mijn oude werkgever om een collega die met zwangerschapsverlof ging te vervangen. Wat ik nu doe? Als webredacteur Zorg verzamel ik dagelijks al het nieuws dat met de gezondheidszorg in Nederland te maken heeft en schrijf daarover voor de website. Van kraamzorg, ouderenzorg en ggz tot ziekenhuiszorg en zorgverzekering. Normaal gesproken dan.

Nu betekent mijn werk dat ik acht uur lang alleen maar schrijf over corona.

Ik probeer me af te sluiten voor al het nieuws dat mijn scherm via het ANP binnenrolt en mijn eigen angstgedachten aanwakkert, maar het valt niet mee. Ik zie elke dag op tegen 14.00 uur als het RIVM met nieuwe cijfers komt van het aantal besmettingen en doden. Aan het eind van de dag sta ik van mijn bureaustoel op met een lijf dat stijf staat van de stress en pijnlijke spieren.

Om maar niet te spreken over alles wat rondgaat op social media. Ook veel moois! Maar de schrijnende berichten  van uitgeputte zorgverleners en de ervaringsverhalen van mensen die het virus hebben gehad – ik kan er niet tegen. En dat is helemaal niet gek of zwak, een mens is niet gemaakt om zoveel informatie tot zich te nemen zonder daardoor geraakt te worden.

Lang verhaal kort: beperk de hoeveelheid nieuws en gebruik daarvoor alleen de officiële bronnen zodat je het nepnieuws en de sensatieverhalen buiten de deur houdt. Je moet wel op de hoogte blijven natuurlijk, maar dat kan ook door een keer per dag naar het journaal te kijken bijvoorbeeld. Instagram en Facebook? Niet doen, met uitzondering van het Instagramaccount van Fred van Leer, die man is hilarisch en zal ons allemaal de quarantaine doorslepen met behoud van ons verstand.

Help jezelf: help anderen

Wie goed doet, goed ontmoet, zeggen ze wel. Maar dat niet alleen. Wie goed doet, voelt zich ook goed. Anderen helpen, al is het maar met iets kleins, maakt ons gelukkig. Zo zitten we in elkaar.

Dus zit je thuis en voel je je neerslachtig, moedeloos of nutteloos? Misschien is het een idee om tijdens de coronacrisis vrijwilligerswerk te gaan doen. Ik ben er zelf te lui en egocentrisch voor maar al talloze mensen bieden zich vrijwillig aan als ‘coronahulp’ (bijvoorbeeld via NLvoorelkaar). Van boodschappen doen voor een oudere of zorgmedewerker tot oppassen op kinderen, de hond uitlaten en maaltijden koken.

Is de deur uit om te helpen geen optie? Je kunt je ook opgeven om te bellen of te schrijven met eenzame ouderen en andere kwetsbare mensen, bijvoorbeeld via Zilverlijn (Ouderenfonds), Telefooncirkel (Humanitas), Luisterlijn, Omapost (voor de gelegenheid omgedoopt tot Cor.Omapost) en Schrijfmaatje.

Gewoon bankhangen

Allemaal goed en wel, al die tips op internet hoe je de quarantaine met je kinderen en het thuiswerken met je kat in goede banen leidt… Al die ‘inspirerende’ voorbeelden van mensen op social media die nieuwe hobby’s ontdekken of aan het bakken, puzzelen, yoga’en en klussen slaan… Maar er is natuurlijk niks mis met gewoon bankhangen in je lelijkste joggingbroek en floddertrui met een dikke Tony Chocolonely helemaal voor jou alleen en een slechte serie op Netflix of level 973 in Gardenscapes. Ook niet als je dat doet omdat je je neerslachtig of angstig voelt.

Het lijkt soms wel de mogelijke verveling en het alleen-zijn in quarantaine ons meer schrik aanjaagt dan het coronavirus zelf. Ik was net met deze blog met tips bezig toen mijn nichtje dit artikel van VICE doorstuurde waarin dit fenomeen haarfijn gefileerd wordt: ‘Nee, ik ga door de quarantaine geen betere versie van mezelf worden‘. Zoals mijn nichtje erbij zei: spijker op z’n kop, dit stuk.

Als je door de coronacrisis psychische klachten ervaart en je in een neerwaartse spiraal dreigt terecht te komen, dan is het natuurlijk beter om actie te ondernemen en hulp te zoeken. Maar is dat niet het geval, waarom zouden we deze tijd van noodgedwongen isolatie en vertraging dan niet benutten om eens naar binnen te keren?

Wat doet dit alles eigenlijk met je, de virusuitbraak, de beperkende maatregelen, de social distancing. Wat denk je, wat voel je? En ja, ik ga nu voorstellen om eens op te schrijven wat je over jezelf te weten komt, maar dat hoeft niet natuurlijk. Gewoon bankhangen is ook ok ;).

Afleiding zoeken

Zelfonderzoek en zelfreflectie is gezond, maar alles met mate, dus afwisselen met afleiding zodat het geen eindeloos navelstaren wordt, is zeer verstandig. Zelf ga ik dan het liefste lezen, maar als je je erg angstig of neerslachtig voelt, kan het moeilijk zijn om je aandacht erbij te houden. Dan wil het mij nog wel helpen om dan een audioboek te luisteren (het liefst natuurlijk de boeken van Harry Potter voorgelezen door de magische stem van Stephen Fry!).

Of een podcast. Mijn tips:

Happier with Gretchen Rubin (mijn geluksgoeroe! en ze heeft recentelijk ook een aflevering met tips over omgaan met de coronacrisis gemaakt)

Bedrock Magazine

De Poezen podcast

De Correspondent leest voor

By the Book

Harry Potter and the Sacred Text

Podcasts en audioboeken kun je natuurlijk zittend op de bank luisteren, maar ik luister graag terwijl ik ‘vervelende’ klusjes moet doen. Of tijdens het opruimen, en dat is meteen mijn volgende afleidingstip.

Opruimen klinkt stom maar helpt enorm goed tegen lusteloosheid, een unheimisch gevoel, stress of andere ongemakkelijke emoties waar je zo een-twee-drie- niet de vinger op kan leggen. Het kan knap lastig zijn om rechtstreeks met je innerlijk aan de slag te gaan, maar gelukkig kan het ook via een omweg. Zoals Gretchen Rubin (van de podcast dus) zegt: Outer order, inner calm. Opruimen, als is het maar die rommella of mand met vouwwas, kan een beetje rust geven in je hoofd. Je bent je omgeving aan het ordenen en dat werkt door in je geest: een opgeruimd gevoel! Alle beetjes helpen. Je hebt een voldaan gevoel en de kast is ook weer netjes: win win.

En dan zijn er natuurlijk nog al die andere dingen zoals puzzelen, lego bouwen, yoga of mindfulnessoefeningen doen, planten verpotten, taarten bakken, series kijken en noem het maar op, die allemaal al voorbij komen op internet dus die hoef ik hier niet te noemen ;).

Let op de mooie dingen

Tot slot is het natuurlijk goed om niet te vergeten dat er ook nog heel veel mooie dingen gebeuren ondanks alle ellende. Juist deze moeilijke tijd lijkt ons samen te brengen en onze bereidwilligheid om elkaar te helpen aan te wakkeren. Daar kun je cynisch naar kijken maar je kunt het ook gewoon mooi vinden. De creativiteit en saamhorigheid spat ervan af! Het zou natuurlijk mooi zijn als we dat ook na de coronacrisis vol konden houden, maar voor NU zet het iets tegenover al het negatieve. Het bied perspectief en hoop. En daar kunnen we alleen maar dankbaar voor zijn.

 

Voel jij je angstig, moedeloos of eenzaam in deze tijd van corona? Heb jij psychische klachten die door de coronacrisis worden aangewakkerd? Hoe ga jij ermee om? Deel jouw tips hieronder of mail me op msdeadline@gmail.com als je vragen hebt of gewoon je hart wilt luchten.