Ontboezemingen

Openheid over psychische klachten; waarom is dat zo belangrijk? – een persoonlijk pleidooi

Alweer ruim een jaar geleden schreef ik in mijn missieverklaring op Miss Deadline dat ik met mijn blog meer “openheid, eerlijkheid en authenticiteit online” wil creëren over psychisch en mentaal welzijn. We praten met z’n allen nog veel te weinig over psychische klachten, als je het mij vraagt. Waarom is dat zo belangrijk?, vraag je misschien. Daar heeft toch niemand iets mee te maken? Als ik me rot voel, dan ga ik daar toch zeker niemand mee lastigvallen?

Meer dan een derde van alle Nederlanders zwijgt liever over psychische klachten uit angst voor onbegrip en vooroordelen, blijkt uit onderzoek van Psychologie Magazine. Helaas niet helemaal onterecht. Ik kan me nog heel goed een vreselijke vakantie herinneren met studievrienden op Schiermonnikoog. Ik was nog maar net in therapie voor angst- en dwangklachten, begreep zelf nog maar nauwelijks wat er loos was, laat staan dat ik dat duidelijk kon maken aan anderen. Dat ging dus faliekant mis. De vriendschap was acuut over en na mijn afstuderen heb ik ze nooit weer gezien.

Waarom pleit ik dat toch voor openheid? Zoiets wil je toch niet meemaken? Nee, dat wil je niet maar dat is voor mij juíst de reden geweest om mijn psychische klachten niet te verbergen. Zolang we er niet open en eerlijk over kunnen praten, blijven onbegrip en vooroordelen bestaan.

Iedereen heeft wel iets

Het is een hardnekkige illusie te denken dat je niet normaal bent als je ‘iets’ hebt. Dat psychische klachten je apart zetten van de rest. Het tegendeel is waar. Het is niet onze natuurlijke staat van zijn om somber, angstig of gestrest te zijn, maar het is níet abnormaal.

Psychologie Magazine voerde voor het onderzoek een steekproef uit onder duizend mensen van boven de 18. Daaruit bleek dat ruim twee derde wel eens slapeloze nachten heeft omdat ze zich zorgen maken. Een kwart heeft zich wel eens afgevraagd of het leven nog wel zin heeft. Ruim 40 procent voelt zich wel eens een buitenbeentje en 36 procent heeft wel eens iets naars beleefd waar ze maanden later nog last van hadden. Een op de vijf mensen is op het vervelende af perfectionistisch, een derde heeft zenuwtrekjes zoals nagelbijten of krabben en 10 tot 15 procent hoort weleens stemmen.

Kortom: psychische klachten, van grotere problemen tot lastige eigenaardigheden komen heel veel voor. Slechts 4 procent (!) herkende zich in geen enkele klacht uit de lijst van Psychologie Magazine (voornamelijk mannen van boven de 65… ik vraag me stiekem af of ze de vragen wel helemaal eerlijk hebben beantwoord).

Op Psychologie Magazine kun je de checklist uit de steekproef invullen (en daarna zie je direct hoe jij ‘scoort’ vergeleken met de rest van Nederland).

In de psychologie en psychiatrie is nu een ontwikkeling gaande waarbij er een minder hard onderscheid wordt gemaakt tussen ‘stoornis’ en ‘gezond’. Dat onderscheid bestaat namelijk niet. Iedereen heeft aanleg voor psychische aandoeningen. Het zijn de omstandigheden die ervoor kunnen zorgen dat de balans doorslaat en onschuldige klachten of trekjes, die we allemaal wel hebben, een probleem worden. Of, zoals hoofdredacteur Sterre van Leer het in haar redactioneel bij het themanummer van Psychologie Magazine zo treffend zegt:

“Psychisch goed functioneren is geen verdienste – het is grotendeels een kwestie van geluk, en geluk is niet eerlijk verdeeld”

(Psychologie Magazine, 2018/13, p. 8)

Normale mensen bestaan niet

Ooit ontmoette ik iemand met een enorm positieve instelling. Altijd vrolijk, zat nooit bij de pakken neer, nergens bang voor, vol energie en enthousiasme. Niet dat hij in zijn leven niet het een en ander voor de kiezen had gehad, maar daar had hij naar eigen zeggen geen last van. Het heeft geen zin om je druk te maken over wat nu eenmaal is gebeurd, meende hij, dus deed hij dat ook niet. Shit happens, en door.

Ik geloofde er aanvankelijk geen snars van. Ik had nog nooit van mijn leven iemand ontmoet die nooit ergens last van had. Die mensen bestonden helemaal niet! Toch? Hij bracht me aan het twijfelen. Gefascineerd en vol bewondering volgde ik zijn niet te stuiten optimisme, in de hoop besmet te raken. Een normaal mens, niet te geloven!

Les 1: als iets te mooi lijkt om waar te zijn, dan is het dat ook. Naarmate ik Mr. Positivo beter leerde kennen, begon ik de scheurtjes te zien. Die positieve instelling was maar een façade, een ontkenning van wat er wel degelijk diep van binnen zat. Die ontkenning werd op den duur op zichzelf een probleem. Totdat het niet langer vol te houden was en de façade brak. Geen mooi gezicht kan ik je wel vertellen.

Ik kon hem niet helpen. Maakte het misschien zelfs wel erger, doordat ik ook in de illusie was gaan geloven en hem daarmee dwong de schijn op te houden. Er was geen ruimte voor openheid en eerlijkheid. Ook die vriendschap is nu meer dan over.

Openheid over psychische klachten helpt

Psychologie Magazine pleit samen met MIND voor meer openheid over psychische klachten, in de eerste plaats om het taboe te doorbreken. De wetenschap dat je niet raar, anders of ‘gek’ bent is op zichzelf al enorm bevrijdend, schrijft hoofdredacteur Sterre van Leer ook in haar redactioneel: “De enige normale mensen, zijn mensen die je niet goed kent” (citaat van psychiater en pionier in de persoonlijkheidsleer Alfred Adler).

Daarbij komt dat praten helpt, echt helpt. Niet alleen praten met een therapeut (hoewel dat bij de serieuzere klachten wel aan te raden is) maar ook praten met een vriendin of collega. Praten lucht op. Gedeelde smart is halve smart, dat is niet alleen maar een gezegde. Delen maakt je zorgen kleiner en “haalt de scherpe kantjes eraf”. Bovendien helpt het stukje bij beetje het onbegrip de wereld uit.

Taboes doorbreken

Makkelijker gezegd dan gedaan natuurlijk. Praten over psychische klachten is niet iets waar je zomaar even mee begint. Zeker niet als je van nature introvert bent of als het in je omgeving niet gewoon is om daarover te praten. Daarbij komt dat de ene aandoening de andere nog niet is. Praten over depressie of burn-out is tegenwoordig al makkelijker maar op sommige klachten rust nog een flink taboe. Ook hier deed Psychologie Magazine onderzoek naar. In de top tien van psychische klachten die nog het meest taboe zijn staan onder meer: obsessies en obsessieve gedachten, dwanghandelingen, ernstige faalangst en de angst om door de mand te vallen (ook wel het imposter syndrome)…. Vertel mij wat.

Maar, denk ik dan, het is gelukt voor klachten als depressie, burn-out en fobieën als pleinvrees of bel-angst, dan moet het toch ook ooit lukken om het taboe op psychoses, zelfverminking en afwijkende fantasieën te doorbreken?

Dat kan alleen door openheid. Alleen door open en eerlijk te praten over psychische klachten kunnen we laten zien dat een eetstoornis geen aandachttrekkerij is, een verslaving niet iemands eigen schuld (dikke bult) is en dat mensen met borderline niet eng zijn.

Omgaan met onbegrip

Hoe doe je dat dan, praten over een kant van jezelf waarvan je liever had dat het er niet was? Hoe overwin je dan ook nog eens de angst voor negatieve reacties? Meestal reageren mensen positief op eerlijkheid, is mijn persoonlijke ervaring, maar ja, het kan helaas altijd gebeuren dat iemand toch anders reageert dan gehoopt. Iemand snapt er niks van, doet lacherig of neerbuigend, schrikt, wordt boos of wijst alle verdere communicatie af… wat doe je dan?

Daar heb ik nog geen volledig antwoord op. Ik moet eerlijk bekennen dat ik het zelf nog steeds heel moeilijk vind om met zulke situaties om te gaan. Op het moment zelf reageer ik dan vaak ook nog ‘verkeerd’ en begin te huilen uit onmacht. Ik denk dat het belangrijkste is om niet te vergeten dat die nare reactie van de ander niets met jou te maken heeft, maar met zijn of haar eigen angsten en onzekerheden. Misschien kom je in al je eerlijkheid wel te dicht bij iets waar ze zelf mee worstelen. Misschien weten ze gewoon niet goed hoe ze moeten reageren en weren daarom af.

Het is dan niet verkeerd om het gesprek af te kappen. Ik probeer dan altijd een moment te nemen om te kalmeren en mijn gedachten te verzamelen. Toon begrip voor hun reactie en spreek af om het onderwerp (voorlopig) te laten rusten. Misschien komt er een ander moment om het nog eens te proberen, misschien niet. Laat het er hoe dan ook niet toe leiden dat je weer terug in je schulp kruipt!

Hoe praat je over psychische klachten?

Gelukkig is mijn ervaring toch vooral dat, als je rustig en zonder poeha vertelt over een psychische klacht, anderen meelevend reageren. Mensen waarderen het als je hen in vertrouwen neemt en willen graag steun bieden. Zijn misschien zelfs wel opgelucht! Zeker mensen met wie je dagelijks omgaat – collega’s, vrienden, familie –  zullen heus wel in de gaten hebben dat er iets speelt, ook al vertel je er niet over. Voor beide kanten wordt het er vaak een stuk minder ongemakkelijk op als je uitlegt wat er aan de hand is en wat ze kunnen doen (of laten!) om je te helpen.

Daarvoor hoef je heus geen blog te beginnen om je ziel en zaligheid op bloot te geven ;). Je hoeft ook niet op kantoor al je collega’s bijeen te roepen voor een officiële mededeling. Je hoeft zelfs niet álles te vertellen en al helemaal niet aan Jan en alleman. En je hoeft ook zeker niet, telkens als iemand vraagt ‘Hoe is ‘ie?’, tot in geuren en kleuren te vertellen wat er in je om gaat.

Wat je wel kunt doen, is klein beginnen. Probeer allereerst eens te stoppen met de schijn ophouden. Niet langer te doen alsof alles ok is terwijl dat niet zo is. Al is het maar dat je een keer niet die vrolijk fuifende foto op Instagram plaatst terwijl je je helemaal niet vrolijk voelt. Er zal vanzelf eens een moment komen dat de gelegenheid zich heel natuurlijk voordoet om er met iemand over te beginnen. Vertel rustig, zonder drama en en maak duidelijk wat het voor je betekent om dit te delen en waarom je dat doet. Misschien komt er wel een vriend of collega bij jou haar hart luchten en kun je op dat moment delen dat jij met iets vergelijkbaars worstelt (en dus heel goed begrijpt waar ze mee zit).

Je hebt altijd een keuze, vertel ik het wel, vertel ik het niet? Allebei is goed! Het hangt af van de situatie en waar jij je op dat moment goed bij voelt. Neem iemand in vertrouwen die je nabij is en van wie je verwacht dat diegene begrip zal tonen. Of misschien is de jouw eerste stap wel om hier – anoniem als je dat liever hebt – te delen wat jou ‘iets’ is! Zo kunnen we hopelijk beetje bij beetje de schaamte wegnemen en taboes doorbreken.

Iedereen heeft wel iets … en dat is helemaal ok!

Praat jij erover als je je psychisch minder lekker in je vel voelt? Vind je het moeilijk om er open over te praten? En als iemand jou in vertrouwen neemt, hoe reageer jij dan?

 

2 thoughts on “Openheid over psychische klachten; waarom is dat zo belangrijk? – een persoonlijk pleidooi

  1. Ik wil van die halleluja smileys gebruiken, maar dat kan helaas niet op de computer. Maar alsnog: halleluja! Heel erg mooi verwoord en ik ben absoluut voor openheid. Bij mij lijkt alles ook vaak koek en ei -en dat is het vaak ook – maar soms borrelen mijn oude gevoelens ook nog op. En dan merk ik wel dat ik het heel lastig vind om erover te praten. Maar het punt is dat als ik het niet doe, de hele boel escaleert. En als ik het wel doe, kan alles zomaar van de ene op de andere moment weer ‘goed’ zijn. Gelukkig heb ik mensen om me heen met wie ik er altijd over kan praten. Nu moet ik er alleen vaker gebruik van maken ;-).

    Ik ben heel blij dat ik geen angstklachten meer heb, maar heel af en toe, heel af en toe, voel ik me toch weer dat meisje van 17. En da’s ook niet erg. Het is vaak maar van tijdelijke duur.
    Johanne onlangs geplaatst…Mission half accomplished: Crazy Oreo Mega Cake (verjaardagstaart)My Profile

  2. Het is inderdaad zo dat je niet de enige bent met klachten of problemen. Toch rust er nog altijd een taboe op psychische klachten. Hopelijk kunnen we in de toekomst gemakkelijker open zijn en onze ervaringen delen, zodat we steun vinden bij mensen die hetzelfde meemaken.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

CommentLuv badge

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.